Η διαλεκτική μέθοδος καθιερώθηκε από το Σωκράτη και αφορά στην διατύπωση κρίσιμων ερωτημάτων για να υπογραμμίσει τις κοινωνικές αντιφάσεις. Αυτά τα ερωτήματα δίνουν μια πιο ακριβή διατύπωση σε μια ασαφή ιδέα, ερευνώνται οι λογικές συνέπειες αυτής της διατύπωσης, και ανακαλύπτεται η αντίφαση. Ο απόλυτος στόχος της είναι να απελευθερωθούν τα άτομα από τις λανθασμένες αντιλήψεις οι οποίες στην εποχή μας δημιουργούνται μέσω των ψευδών ειδήσεων κλπ. Η διαλεκτική μέθοδος είναι βασικά ένας διάλογος ανάμεσα σε δύο ή περισσότερα άτομα που έχουν διαφορετικές απόψεις για ένα θέμα αλλά θέλουν να εξακριβώσουν την αλήθεια μέσω λογικών επιχειρημάτων. Ίσως να έρχεται σε αντίθεση με την διδακτική μέθοδο όπου η μια πλευρά του διαλόγου διδάσκει την άλλη.
Στη σύγχρονη εποχή, η διαλεκτική του Hegel, παρουσιάζεται συνήθως με τρεις τρόπους και αποτελείται από τρία διαλεκτικά στάδια ανάπτυξης : η θεωρία, η οποία προκαλεί την αντίδραση, η αντίθεση, η οποία αντικρούει ή ανατρέπει την θεωρία και η ένταση ανάμεσα στα προηγούμενα δύο στάδια που επιλύεται μέσω της σύνθεσης.
Ο Paulo Freire, ένα Βραζιλιάνος εκπαιδευτικός και φιλόσοφος, ο οποίος ήταν υπέρμαχος της κριτικής παιδαγωγικής και γνωστός για το σημαντικό έργο του, Παιδαγωγική του Καταπιεσμένου, προσπάθησε να εφαρμόσει την διαλεκτική μέθοδο στην εκπαίδευση. Σύμφωνα με τον Freire, μέσω της διαλεκτικής μεθόδου, οι μαθητές αναλαμβάνουν από την αρχή το ρόλο των «δημιουργών» και προσπαθούν να φτάσουν στην ουσία της γνώσης μέσω της κριτικής σκέψης. Ο Freire υποστηρίζει ότι η ουσία δεν βρίσκεται στην αποστήθιση της γνώσης αλλά στη διαδικασία απόκτησης της γνώσης. Ολόκληρη η διαδικασία απόκτησης της γνώσης περιλαμβάνει μια διαλεκτική κίνηση από την πράξη μέχρι το συλλογισμό και από το συλλογισμό που έχει σχέση με την πράξη μέχρι μια νέα πράξη.
Η απόκτηση γνώσεων μέσω της διαλεκτικής μεθόδου χρειάζεται δύο αλληλεξαρτώμενα πλαίσια:
i) Το γενικό πλαίσιο του αυθεντικού διαλόγου μεταξύ των μαθητών και των δασκάλων που έχουν τις ίδιες γνώσεις
ii) Τη συγκεκριμένη κοινωνική πραγματικότητα στην οποία ζουν οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί
Η διαλεκτική μέθοδος ξεκινάει με την εμπειρία των μαθητών που έχει σχέση με την κατάσταση στο «πραγματικό πλαίσιο» της. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι να προτείνει προβλήματα σχετικά με κωδικοποιημένες υπαρξιακές καταστάσεις για να τους κάνει να αποκτήσουν μεγαλύτερη κριτική κατανόηση της πραγματικότητας της κατάστασης (αντί να πρέπει να αποστηθίσουν τις γνώσεις). Οι εκπαιδευτικοί σε αυτή τη διαδικασία προσαρμόζουν συνεχώς τις γνώσεις τους και μπορούν να αποκτήσουν γνώσεις από τους μαθητές με τους οποίους βιώνουν την εμπειρία απόκτησης των γνώσεων.
Το πρόγραμμα στοχεύει να συνδυάσει τη χρήση της διαλεκτικής μεθόδου με τις θεατρικές τεχνικές όπως το θέατρο forum, το συμμετοχικό θέατρο και το documentary theatre. Αυτές οι θεατρικές τεχνικές δίνουν τη δυνατότητα δημιουργίας ενός ασφαλούς περιβάλλοντος στο οποίο οι μαθητές θα μπορούν να εκφράσουν πιο ελεύθερα το συλλογισμό και τα επιχειρήματα τους και με αυτό τον τρόπο θα διευκολύνουν την εφαρμογή της διαλεκτικής.
Ούτε η διαλεκτική μέθοδος ούτε η χρήση των τεχνικών του συμμετοχικού θεάτρου στην εκπαίδευση μπορούν να θεωρηθούν καινούρια. Ωστόσο, αυτό που είναι καινοτόμο είναι ο συνδυασμός των δύο μεθόδων και η εφαρμογή τους στο πεδίο της εκπαίδευσης στην πολιτότητα στα σχολεία. Αν και η διαλεκτική μέθοδος καθιερώθηκε πριν από 2.500 χιλιάδες χρόνια, τώρα είναι πιο απαραίτητη από ποτέ λόγω της ολοένα και περισσότερο κατακερματισμένης κοινωνίας στην οποία ζούμε (κατακερματισμένες πληροφορίες, κατακερματισμένες δεξιότητες κλπ).